Hər bir insan dəyişməz, müqəddəs hüquqlarla doğulur. Zülmə, haqsızlığa qarşı mübarizə də insanın ən əsas və təbii haqlarından biridir. Amma hələ də dünyada demokratiyanı, insan hüquqlarını tapdayan, özünü qorumaq üçün ən rəzil metodlara belə əl atan elə anti-demokratik dövlətlər var ki, orada ictimai etiraz, cəmiyyətin müqavimət gücü yoxdur, insanlara müti münasibət hökm sürür.

 Belə ölkələrdə özündə etiraz ruhu hiss edən hər bir insan öncədən ölümü gözə almalı, böyük cəsarət sahibi olmalısan. Tarixdə bu cür  insanlara nadir hallarda təsadüf edilir. Sovet dissident yazıçısı Aleksandr İsayeviç Soljenitsın belələrindəndir!
Soljenitsının keçdiyi həyat yoluna nəzər salanda istər-istəməz insanın tükləri biz-biz olur. Təkbaşına, heç nəyə arxalanmadan SSRİ kimi nəhəng bir cəllad dövlətlə mübarizə aparmaq və… qalib gəlmək! Bu, bəlkə də dünyanın ən böyük xoşbəxtliyidir. Soljenitsın ədəbi yaradıcılığı ilə Stalinizmin və SSRİ-nin iç üzünü açıb, onu bütün dünyada ifşa edib.

Kimdir Soljenitsın?

Soljenitsın Böyük Vətən Müharibəsinə gedib, müharibə qurtaran il - 1945-ci ilin fevralında isə həbs  edilib. Onun həbsinə səbəb dostuna göndərdiyi məktubunda Stalini və ümumiyyətlə, SSRİ hakimiyyətini tənqid etməsi, sonradan üzərində aparılan axtarışlar zamanı isə plaşının cibindən eyni məzmunlu hekayələrin tapılması olur.
Nəticədə gənc dissident yazıçını Sibirə sürgün ediblər. O, burada islah əmək düşərgələrində ağır işgəncələr altında yaşamalı olur. 8 il sürgündə yaşadıqdan sonra Soljenitsının mədəsində xərçəng xəstəliyi aşkar edilir və 1953-cü ildə ölməsi üçün azadlığa buraxılır.
Amma möcüzə baş verir - Soljenitsın ağır xəstəliklə sonadək mübarizə aparır və… sağalır. O, sağaldıqdan sonra aktiv şəkildə ədəbi yaradıcılığa başlayır.
1956-cı ildə SSRİ-nin o vaxtki rəhbəri Xruşşov antistalin kampaniyasına qərar verir. “Novıy mir” jurnalında Soljenitsının  “İvan Denisoviçin bir günü” adlı povesti Xruşşovun şəxsi təşəbbüsü ilə çap  olunur. Əsər böyük hay-küy yaradır və tənqidçilər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, hətta onu Dostoyevskinin “Ölü evdən məktublar” əsərinə bərabər hesab edirlər.
Bundan sonra Soljenitsının hekayələri mətbuatda mütəmadi çap  olunur və müəllifini böyük yazıçı kimi şöhrətləndirir. Xruşşov Soljenitsını özünün antistalin kampaniyasının bir elementinə çevirmək istəyirdi.  Amma hər şey əksinə oldu. Soljenitsının «ağır zirehli artilleriyası» Xruşşova və bütövlükdə SSRİ imperializminə tuşlanır. Xruşov istefaya göndəriləndən sonra ədibin əsərlərinin çapına qadağa qoyulur. Amma onun əsərləri gizli şəkildə yayılır, hətta Avropaya yol tapır.
SSRİ kimi dövlət Soljenitsınlə mübarizə apara bilmir, onu aradan götürməyi də bacarmır, çünki bütün dünyanın qınaq obyektinə çevrilmək istəmir. Soljenitsın «xalq düşməni» elan edilir, özü və bütün yaxınları izlənilir, ona qarşı kütləvi şər və böhtan kampaniyası aparılır. SSRİ Yazıçılar İttifaqından xaric edilir, hətta iş o həddə çatır ki, ona qarşı məktəblərdə belə anti-təbliğata başlanılır.
Ədib 1970-ci ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülür. İsveç Akademiyasının rəsmisi Karl Raqnar Soljenitsının yaradıcılığını “insan ləyaqətinin sarsılmazlığı” kimi dəyərləndirir. Amma Soljenitsın mükafatı almaq üçün İsveçə getmir. O, İsveçə gedərsə, geri dönüşünün olmayacağını anladığından belə addım atmaq məcburiyyətində qalır.
Bununla belə, Soljenitsın ölkədən xaric edilir. Buna səbəb onun şah əsəri sayılan “Arxipelaq QULAQ”ı yazması və xaricdə çap etdirməsi olur.  Yazıçı özünün Nobel nitqini 1972-ci ildə söyləyir. Onun sonralar çox məşhurlaşan Nobel nitqi bu sözlərlə bitirdi:  “Bir kəlmə həqiqət bütün bəşəriyyəti qalib edər!”.
SSRİ-dən xaric edildikdən sonra Soljenitsın Amerikada məskunlaşır və öz inqilabi işini davam etdirir. 1974 - cü ildə onun “Yalansız yaşamaq” adlı əsəri “Washington post” qəzetində çap olunur. Həmvətənlərinə müraciətlə yazılmış bu əsər dünyada xeyli populyardır.
Əsəri ixtisarla sizə təqdim edirik. Oxuyun və sadəcə, düşünün...