Liberalizm,
azadlığı ilk siyasi dəyər olaraq ələ alan bir ideologiya, siyasət ənənəsi və
düşüncə axınıdır. Ümumi mənada liberalizm, fərdlərin ifadə
azadlığına sahib olduğu, din, dövlət və bəzən təşkilatların gücünün
məhdudlaşdırıldırıldığı, düşüncənin sərbəst bir şəkildə dolaşdığı, xüsusi
təşəbbüsə imkan təmin edən bir sərbəst bazar iqtisadiyyatının olduğu, hüququn
üstünlüyünü etibarlı edən şəffaf bir dövlət modeli və ictimai həyat nizamının
formasıdır. Liberal demokratiya olaraq adlandırılan bu dövlət nizamı, açıq və
ədalətli bir seçki sistemi ilə birlikdə bütün vətəndaşların qanun qarşısında
bərabər olduğu və fürsət bərabərliyinə sahib olduğu bir sistem olaraq modelləşir.
Kralların təbii rəhbərlik haqqı, varislik sistemi, dövlət dini kimi köhnə
dövlət nəzəriyyəsini meydana gətirən bir çox təməl qəbula liberalizm
qarşı çıxar. Bütün liberallar fərdin yaşam haqqı, azadlığı və mülkiyyət haqqı
kimi təməl insan haqqlarını qəbul edir və dəstəkləyir. Bununla birlikdə bir çox
ölkədə müasir liberalizm, ictimai rifahın təmin edilməsi
baxımından, dövlətin fərd azadlığı üzərində minimal bir məhdudlaşdırıcı gücü
olmasını müdafiə edərək klassik liberalizmdən ayrılar.
Kateqoriya: Liberalizm | Baxılıb: 1026 | Əlavə etdi: Penah | Vaxt: 24.03.2009
Azərbaycan Respublikası müstəqil dövlətlər ailəsinin tamhüquqlu üzvü kimi özünü
ardıcıl olaraq təsbit edir. Cəmiyyətimiz 70 illik senzura və qadağalardan sonra
dünyanın mənəviyyatı, ideya və siyasət xəritəsinin daha rəngarəng olduğunu
görür və dünyanın siyasi təcrübəsini sürətlə qavrayır. Dünyanın müasir siyasət
təcrübəsinə sosial-demokratiya məfhumunu və fəaliyyətini öyrənmədən yiyələnmək
mümkünsüzdür, çünki bu siyasi-ideoloji cərəyan XX əsrin ən uğurlu və nüfuzlu
hakimiyyət və cəmiyyət modellərini ortalığa qoymuşdur. Bu təcrübəyə maraq
mütəmadi artır və Azərbaycan da bu prosesdən kənarda qalmır.
Sosial demokratiya ən ümumi şəkildə elə ədalətli cəmiyyət modelidir ki, orada üç
əsas prinsip gözlənilir: azadlıq, bərabərlik və həmrəylik. Hər üç prinsipə
nəzər saldıqda yəqinliklə demək olar ki, belə anlamda sosial-demokratiya
Azərbaycan üçün, daha geniş götürülsə, müsəlman Şərqi üçün əsla yabançı
deyildir. Azərbaycanın fikir və sənət dühaları həm xalqın ənənəsindən, həm
islamın bərabərlik və həmrəylik ənənələrindən, həm də ictimai-siyasi inkişafın
zərurətindən doğan ehtiyaclara cavab olaraq ideal cəmiyyət, ictimai bərabərlik
və ədalət axtarışları ilə ciddi məşğul olmuşlar. Yalnız Şeyx Nizaminin adının çəkilməsi
belə axtarışların əhəmiyyətindən xəbər verir
Demokratiya (demos - xalq, kratos - hakimiyyət) yunan
sözüdür, «Xalq hakimiyyəti» və ya xalq idarəetməsi deməkdir. Bəşəriyyətin ən
ağıllı adamları minillər boyu cəmiyyətin inkişaf tarixini anlamağa çalışmış,
fəlsəfi sistemlər yaratmış, elə bir ideal cəmiyyət təsvir etmişlər ki, bu
cəmiyyətdə hər kəs həm öz həyatını, həm de öz həmvətənlərinin həyatını
yaxşılaşdıra bilsin.
Biz
tez-tez «demokratiya», «idarəetmənin demokratik formaları», «demokrat adam»,
«demokratik dəb», «demokratik fikirlər» kimi sözlər eşidirik və özümüz də
onları işlədirik. Biz bu
sözlərə nə məna veririk? Nə üçün biz həyatımız boyu bu sözdən belə tez-tez
istifadə edirik?
İlk baxışdan çox sadə görünsə də, «demokratiya» anlayışının özündə, bir sıra çətinliklər var. Bu çətinliklər həm
fəlsəfi, həm də praktik xarakter daşıyır. Elə məhz buna görədir ki, biz
qarşımıza «demokratiya» sözünün əsl mənasını araşdırmaq məqsədi qoymuşuq.
